10 ehemiyyetli müselman icadı

Elm, Texnologiya ve Medeniyyet Derneyi başçısı Salim El Hassani Londonda, “1001 İcad” adlı sergiyle Qerbli olmayan medeniyyetlerin dünya tarixine qatqılarını tanıtmağı meqsed qoyur. Budur el Hassani, 10 icadı sıraladı:

EMELİYYAT

Meşhur hekim el Zehravi, 1000 ili etrafında, 1500 sehifelik bir şekilli enshiklopediya neşr etdi. emeliyyatın mezmunlarını izah eden bu enshiklopediya neşr olunduğu günden etibaren 500 il boyunca Avropada hekimlerin müraciet etdiyi bir qaynaq oldu. El Zehravinin bir çox keşfi arasında, erimekde olan pişik bağırsağını yaraları tikmekde istifade etmek de vardı. El Zehravi ayrıca, ilk sezeren (yarıb çıxarma)emeliyyatını reallaşdırdı ve ilk forsepsi icad etdi.

QEHVE

Qehve ilk olaraq doqquzuncu esrde Yemende çıxarıldı. İlk istifade edenler, uzun ibadet gecelerinde ayıq qalmağa qalan Sufiler idi. Sonradan bir qrup şagird terefinden Qahireye getirilen qehve, qısa bir müddet içinde bütün bölgeye yayıldı. 13-üncü esrde Anadoluya çatan qehve, 16ıncı esrde Venesiyalı tacir sayesinde İtalyaya getirilerek ilk defe Avropalılarla görüşdü.

TEYYARE

Abbas bn Firnas, uçmaq üçün bir vasite inkişaf etdiren ve uçmağı bacaran ilk insan idi. Doqquzuncu esrde qanadlı bir vasite inkişaf etdiren Firnas, bir cür quş kostyumu ortaya çıxardı. Firnas, İspanyanın Cordoba şeherinde girişdiyi ilk sınağında havaya qalxmağı bacardı ve yere düşüb belini qırmadan evvel bir neçe deqiqe uçmağı bacardı. Firnasın dizaynları şübhesiz esrler sonra meşhur İtalyan senetçi Leonardo da Vinciye tesir etmişdi.

UNİVERSİTET

Genc şahzade Fatima el-Firhi 859-cu ilde Fasın Fez şeherinde birinci seviyye tehsil teqdim eden bir universitet açdı. Bacısı Miriam, universitete bitişik bir mescid qurdu ve iki quruluş birden Karaviyyin Medresesini meydana getirdi.Texminen 1200 il sonra hele açıq olan medresenin, İslam enenesinen temel deyerlerini öyrenmek üçün ayrı bir yere sahib olduğu ifade edilir. Ayrıca, El Firhi bacılarının dünya seviyyesindeki genc Müselman qadınlara nümune olması ümid edilir.

CEBR

Cebr sözü, İranlı riyaziyyatçı Harezminin doqquzuncu esrde neşr etdiyi meşhur “Hesab ül-Cebr vel-Mukabele”, (Düşünce ve Tarazlıq Hesabları) adlı tezisindən gelmekdedir. Yunan ve Hindi sistemlerinin köklerine söykenen yeni cebr nizamı, şüurlu ededleri,asional ededleri ve geometrik böyüklükleri birleşdirici bir sistem idi. Harezmi, esaslı ededler fikirini de ilk defe ortaya atan adam idi.

OPTİK

Çox bilinmeyen bir gerçek de optik sahesindeki ilk böyük addımların Müselman dünyasında atılmış olmasıdır. 1000 ili etrafında İbni Heysem, insan gözünün obyektlerdən eks olunan ve göze giren işıq huzmeleri sayesinde bu obyektleri göre bildiyini sübut etdi. İbni Heysem belece Öklid ve Batlamyusun işığın göz terefinden saçıldığı nezeriyyelerini de yanlışlamış oldular. Bu böyük Müselman fizikaçısı ayrıca, optik sinirle beyin arasındakı elaqe sayesinde obyektlerin görülmesini temin eden qaranlıq qutu (camera obscura) texnikasını keşf etdi.

MUSİQİ

Müselman musiqiçilerin etdiyi musiqiler, sekkizinci esrde yaşamış olan Frank kralı Şarlman dövründən etibaren Avropaya tesir etmeye ve Bağdad ve Cordobanın musiqisiyle reqabet etmeye başladı. Merkezi Asiyadan Avropaya gelen bir çox aletin arasında lavada və skripkanın atası deye bileceyimiz rahab da tapılırdı. Ayrıca müasir musiqi ölçülerinin de Ereb elifbasından doğulduğu deyilmekdedir.

DİŞ FIRÇASI

Diş fırçası istifadesini ilk defe, 600-cü illerde Hezreti Mehemmed (s.e.s) dövründə yayılmağa başlamışdı. Misvak ağacından alınan budaqları istifade eden Hz. Mehemmed (s.e.s) dişlerini temizleyer ve nefesini tezeleyerdi. Misvaka benzerlik gösteren vesaitler bu gün çıxarılan diş pastalarında istifade edilmekdedir.

XESTEXANALAR

XEsTə kameraları ve tehsil otaqlarıyla bu gün bildiyimiz menada xestexanaların temelleri, doqquzuncu esrde Misirde qoyuldu. Bilinen ilk xestexanalardan biri 872-ci ilde Qahirede qurulan Ehmed min Tolun xestexanası idi. Tolun xestexanası xeste olan her kese lazımlı baxımın gösterilmesi şeklindeki Müselman enenesi sebebindən ehtiyac sahiblerini pulsuz müalice ederdi.Qahirede temeli atılan müasir xestexanalar, qısa zaman içinde bütün Müselman dünyasına yayıldı.